Doğu’nun Kadim Dili Kürtçe
Merhaba arkadaşlar;
Bu hafta Kürt dilinden bahsedeceğim. Kürtçenin özelliklerini belli başlı sorular eşliğinde aktaracağım yayınımıza hepiniz hoş geldniz. Acaba Kürtçe köken olarak hangi dil ailesindendir?
Yapı bakımından nasıl bir dildir?
Bir alfabaye sahip mi, sahipse bu alfabenin özellikleri nelerdir?
Kürt dilinin lehçeleri var mı, varsa bunlar nelerdir? gibi sorularla Kürtçe’yi yakından tanıyalım..Hazırsanız başlıyoruz.
Kürtçe köken bakımından Hint- Avrupa dil ailesinin İrani diller bölümündedir. Bu bölümde Farsça, Peştuca, Belucice ve Tacikçe bulunur. Bununla birlikte Farsça ve Kürtçe kardeş dillerdir ama bu iki dil birbirinin lehçesi veya alt dalı değildir. Kürtçe ve Farsça, İranî dillerdir. Aynı dil grubunda yer alıyorlar. Haliyle ortak kelimeleri olduğu gibi ortak dil kuralları da var. Bu durum aynı dil grubuna dahil bütün diller için geçerlidir.
Kürtçe’nin lehçeleri şunlardır;
Kurmanci Lehçesi: Türkiye sınırları içindeki Kürtlerin büyük bir bölümü ile Suriye, Lübnan ve Sovyetler Birliği’ndeki Kürtlerin tümü, Irak ve İran Kürtlerinin ise bir bölümü tarafından bu lehçe konuşulur.Kurmanci lehçesi yeryüzündeki kürtlerin çoğunluğunca konuşulan bir lehçedir.
Sorani lehçesi: Bu lehçeye zaman zaman Güney Kürtçesi (kirmancî, Xwarû) de denir.Bu lehçe Irak ve İran’daki Kürtlerin çoğunluğunca konuşulur
Kırdki, zazaki veya Dımıli adlarıyla bilinen lehçe: Bu lehçe Türkiye sınırları içinde kalan Kürtlerin bir bölümünce konuşulur.En çok konuşulduğu yerler, Dersim, Bingöl,Elazığ,Diyarbakır, Erzincan, Siverek, ve Varto’dur.Bu lehçenin en çok konuşulan iki şivesi, Dersim şivesi ile Bingöl –Diyarbakır-Siverek sivesidir.
Gorani Lehçesi:Hewrami lehçesi olarak da adlandırılan bu lehçe Kırd(zazaki, Dımılki) lehçesine yakın bir lehçe olup Irak ve İran Kürdistan’ında az sayıda Kürt tarafından konuşulur.
Irak Kürdistan’nda konuşulan diğer Kürt lehçeler grubu: Bu grubun Kermnaşahi, lekki, Lûrri, sencabi, Kelhuri gibi değişik adlarla anılan kollarıdr.
Yapı bakımından eklemeli ve çekimli olan Kürtçe’nin başına ve sonuna ek getirilerek farklı kelimeler elde etmek mümkündür.
Kürt alfabesinde 31 harf vardır. Bunların 23 tanesi sessiz 8 tanesi sesli harflerdir. Türkçe’de olupta Kürtçe’de olmayan iki harf vardır; bu harfler ö ve ğ ‘dir…Türkçedeki noktalı harler Kürtçede şapkalı hale gelir. Kürt alfabesinde farklı olan bazı harfler vardır, x,w,q ve ê gibi. Kürt alfabesinde özel kullanımlı bir harf daha vardır ki x ve w nin birleşiminden meydana gelir bu harf xw harfidir.