Dzisiaj będziemy mówić o generale Maczku, a będzie mi pomagał Janek oraz jego tata Krzysztof. Janka interesuje głównie okres II wojny światowej. A z tego okresu 1 Dywizja Pancerna generała Maczka i oczywiście bitwa pod Falaise. Zacznijmy więc od początku.

Stanisław Maczek urodził się w okolicach Lwowa w czasach zaborów. Później wraz z rodzicami zamieszkał w tym mieście, czyli we Lwowie. Tam w roku 1912 wstąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie komendantem był Józef Piłsudski. Z tego związku powstały później Legiony Polskie w tym także słynna I Brygada. Maczek był w tym związku, ale nie trafił do Legionów. Dlaczego?

Maczek był członkiem Związku Strzeleckiego. W 1914 roku członkowie tego związku stali się legionistami, ale Maczek został wcześniej powołany do wojska austriackiego. Lwów, w którym mieszkał Maczek był w zaborze austriackim. Gdy więc wybuchła I wojna światowa Maczek został wcielony do armii austryjackiej i wysłano go do walki w górach na granicy między Austrią i Włochami. Pamiętacie w jakich latach była I wojna światowa?

I wojna światowa trwała od 1914 do 1918. Wtedy nie było Polski tak więc niektórzy Polacy walczyli w wojsku rosyjskim, niektórzy w wojsku niemieckim, a niektórzy jak Maczek w wojsku austriackim. Były też Legiony Piłsudskiego, ale one też walczyły dla Austrii. Polacy w każdym zaborze musieli walczyć w wojsku zaborcy. Tak więc Polacy ze Lwowa walczyli w wojsku austriackim, które nazywano cesarsko-królewskim, albo w skrócie CK. Maczek walczył w górach na nartach. Jego żołnierzami byli głównie Chorwaci. Dogadywał się z nimi świetnie, bo chociaż sam Maczek był Polakiem i urodził się niedaleko Lwowa, to jego ojciec pochodził właśnie z Chorwacji. A czy pamiętacie co się wydarzyło 11 listopada 1918 roku?

Tego dnia podpisano zawieszenie broni, czyli skończyła się I wojna światowa. Tego samego dnia Polska odzyskała niepodległość. 11 listopada 1918 roku to data ważna dla całego świata. Właśnie tego dnia skończyła się I wojna światowa. To także bardzo ważna data dla Polski. Właśnie 11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Niestety skończyła się jedna wojna, a zaraz potem zaczęły się inne wojny.

1 listopada 1918 roku wybuchła wojna polsko-ukraińska. Przypomnę, że I wojna światowa skończyła się 11 listopada, już 1 listopada wybuchła wojna polsko-ukraińska. Tak więc ta nowa wojna zaczęła się jeszcze gdy trwała I wojna światowa. Co zrobił Stanisław Maczek? Był przecież daleko aż na granicy austriacko-włoskiej. Co się stało z austryjacką armią 11 listopada 1918 roku?

Tego dnia rozpadła się armia austriacka i każdy żołnierz odchodził do swojego domu. Maczek postanowił pojechać do swojego miasta rodzinnego czyli Lwowa. 14 listopada zgłosił się do powstającej polskiej armii i dostał dowództwo nad oddziałem, który jechał walczyć o Lwów.
(jego adiutant był Ukraińcem i walczyli potem przeciwko sobie). W armii austryjackiej służyli żołnierze z wielu narodów. Mówiłem wam już o tym, że Maczek miał wielu Chorwatów w swoim oddziale. Ale w tej armii służyli także Ukraińcy. Teraz gdy armia austriacka się rozpadła wszyscy pojechali do swoich krajów. Polacy do Polski, Ukraińcy na Ukrainę, a Chorwaci do Chorwacji. Tyle, że Polska się dopiero tworzyła, tak samo Ukraina. I zarówno Polacy jak i Ukraińcy chcieli mieć Lwów w swoim kraju. Tak więc walczono głównie o Lwów, czyli tereny, gdzie urodził się Maczek.

11 listopada rozpadała się armia austriacka i Maczek jak najszybciej się dało wrócił do powstającej Polski. Jego adiutant, który był Ukraińcem wrócił na Ukrainę i potem walczyli przeciwko sobie. Gdy 14 listopada Maczek przybył do Polski od razu zgłosił się do wojska. Był tam już oddział gotowy do walki, ale nie miał dowódcy - został nim właśnie Stanisław Maczek. Jak walczył podczas wojny polsko-ukraińskiej?

Polacy i Ukraińcy walczyli o Lwów, czyli miasto, gdzie się urodził Stanisław Maczek. Podczas tej wojny utworzył on “lotną kompanię szturmową”, czyli taki oddział, który szybko się przemieszczał. Jego oddział zdobył między innymi pociąg, cztery działa, a później samodzielnie (czyli bez niczyjej pomocy) zdobyli kilka miast. Został wtedy awansowany przez Piłsudskiego na kapitana.

Porucznik Maczek stworzył baon szturmowy. W tamtych czasach Polacy nie mieli czołgów, ale Maczek wykorzystywał zwykłe chłopskie wozy. Był to taki pierwowzór czołgu. Na takich wozach porucznik Maczek miał dzielnych żołnierzy z granatami oraz z ciężkimi karabinami maszynowymi oraz moździerzami. Takie wozy były ciągnięte przez wiele koni i były bardzo szybkie.

Pewnego razu gdy porucznik Maczek zdobywał pewną górę do jego jednostki przyjechał Józef Piłsudski. Maczek znał Piłsudskiego jeszcze z czasów Związku Strzeleckiego przed I wojną światową. Gdy więc później meldował zdobycie góry Piłsudskiemu nie zdążył się umyć. Tak więc Maczek był brudny na twarzy, a za pasem miał granaty. Piłsudski był już wtedy naczelnikiem państwa Polskiego, ale Maczek nazywał go komendantem. Wszyscy żołnierze ze Związku Strzeleckiego oraz Legionów tak nazywali Piłsudskiego. Odwaga Maczka i jego żołnierzy zrobiła na Piłsudskim wielkie wrażenie. Awansował Maczka na kapitana.

Wojna polsko-ukraińska skończyła się w lipcu 1919 roku, ale już od lutego tego samego 1919 roku trwała wojna polsko-bolszewicka. W 1920 roku Rosjanie podeszli aż pod Warszawę. Więcej o bitwie warszawskiej, która jest nazywana cudem nad Wisłą możecie posłuchać w odcinku 47. Ale co w tym czasie robił kapitan Maczek i jego oddział?

W 1920 roku Rosjanie atakowali Polskę. Rozegrała się wtedy największa bitwa kawaleryjska - bitwa pod Komarowem. Podczas tej bitwy polska kawaleria walczyła z rosyjską kawalerią. Ta rosyjska kawaleria to była 1 Armia Konna Budionnego, czyli oddział, którego wszyscy się bali. To wprawdzie była bitwa kawaleryjska, ale rozpoczął ją batalion szturmowy kapitana Maczka.

Maczek prosto z wojny polsko-ukraińskiej udał się ze swoimi ludźmi na wojną polsko-bolszewicką. Bolszewicy to byli Rosjanie. Najgroźniejszym oddziałem Bolszewików była konna armia Budionnego. Wielu polskich żołnierzy bało się tej armii. Gdy Budionny usłyszał o tym, że Bolszewicy przegrali bitwę warszawską, która odbyła się w dniach 13–25 sierpnia 1920, to postanowił ruszyć na pomoc. Budionny i jego konna armia ruszyli na pomoc Tuchaczewskiemu i bolszewikom, którzy przegrali bitwę warszawską. 31 sierpnia 1920 roku polscy ułani postanowili pokonać konarmię Budionnego. Była to największa bitwa konnicy podczas wojny polsko-bolszewickiej, ale rozpoczęli ją Maczek i jego ludzie. Baon szturmowy Maczka przebił się przez siły Bolszewików i wyszedł na tyły konarmii Budionnego. Bolszewicy czyli rosjanie lubili takie skróty. Zamiast mówić armia konna mówili konarmia. Tak więc była to ostatnia największa bitwa kawalerii, ale rozpoczął ją baon szturmowy.

Gdy wojna się skończyła Stanisław Maczek dowodził normalnymi oddziałami. Jednak Piłsudski i inni dowódcy zapamiętali, co potrafił zrobić ze zwykłych wozów konnych. Tak więc gdy w 1938 roku powstała pierwsza polska jednostka pancerna, to jak myślicie, kto otrzymał jej dowództwo? O tym za chwilę. Teraz powiedzm sobie trochę o tej jednostce. 10 Brygada Kawalerii powstała jeszcze w 1921 roku. Czym była ta jednostka?

Była to jedyna polska jednostka motorowa w okresie międzywojennym. Oznacza to, że brygada ta poruszała się na pojazdach motorowych, np. na tankietkach czyli lekkich czołgach. Żołnierze ci mieli czarne skórzane kurtki i z tego powodu byli nazywani przez Niemców “Czarną Brygadą” (Die Schwarze Brigade). Jak mówi sama nazwa była to brygada kawalerii, czyli byli w niej żołnierze na koniach. Jednak w 1937 roku zmieniono tą jednostkę. Żołnierze przesiedli się z koni na tankietki, czołgi Vickers oraz samochody. Maczek zaczął dowodzić tymi oddziałami właśnie wtedy gdy zostały zmienione z konnych na pancerne. Nazwa jednak pozostała - 10 Brygada Kawalerii. Jakie było pierwsze zadanie pułkownika Maczka i jego 10 Brygady Kawalerii?

Podczas wojny polsko-bolszewickiej większość żołnierzy była potrzebna do walki na wschodzie z Rosjanami. Wykorzystali to Czesi na południu i w 1920 zabrali Polsce Zaolzie. Polska odebrała te tereny w 1938 roku. W odebraniu tych terenów brał udział też pułkownik Maczek oraz 10 Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej.

W 1938 roku Polacy zajęli Zaolzie. Czesi zabrali te tereny w 1920 roku, a Polacy odebrali je po 18 latach. Uczestniczyły w tym oddziały pułkownika Maczka. Niestety w tym samym czasie większość Czechów zajęli Niemcy, a Słowacja związała się z Hitlerem. Tak więc gdy rok później w 1939 roku Niemcy zaatakowali Polskę to atakowali nie tylko z Niemiec, ale także z Czech i Słowacji.
A jak się sprawiła brygada pułkownika Maczka we wrześniu 1939 roku?

We wrześniu 1939 roku Niemcy atakowali używając wielu jednostek pancernych czyli oddziałów z czołgami. Udało im się rozbić większość armii. Jedynym oddziałem, który nie dał się rozbić była właśnie 10 Brygada Kawalerii Zmotoryzowanej pod dowództwem pułkownika Maczka. We wsześniu 1939 roku między innymi bronili Lwowa. Później dostał rozkaz ewakuacji na Węgry.

Maczek ze swoimi żołnierzami ratował polskie armie na południu polski. Powstrzymywał niemieckie ataki. Wojska Hitlera bały się “czarnych diabłów” jak nazywali Polaków. Nazywali ich też czarną brygadą, po niemiecku: Die Schwarze Brigade.

Pamiętacie pewnie, że gdy Polska odzyskała niepodległość Maczek walczył pod Wilnem w 1918 roku, teraz po 21 latach w 1939 znowu przyszło mu walczyć w tym miejscu i bronić swojego rodzinnego miasta. Niestety 17 września na Polskę napadli z drugiej strony Rosjanie. Maczek i jego brygada dostali rozkaz przejścia na Węgry. Polski rząd też się tam udał. Jednak Węgrzy bali się Hitlera i aresztowali Polaków, w tym pułkownika Maczka oraz jego żołnierzy. Jak się Polacy stamtąd wydostali?